Pocztówki z tłumaczenia: Dalih Sembiring w Sewon, Indonezja

Faktów jest wystarczająco dużo, abyś mógł się zastanawiać. Indonezja to rozległy archipelag w Azji Południowo-Wschodniej, składający się z nie mniej niż 17 000 wysp. Niektóre z nazw będą znajome, takie jak: Sumatra, Bali, Papua, Borneo, Sulawesi i Jawa. Kraj uzyskał niepodległość w 1945 roku po wiekach historii kolonialnej, poczynając od portugalskich i brytyjskich kupców, ale głównie pod rządami holenderskimi, kiedy kraj był znany jako Holenderskie Indie Wschodnie - przynajmniej dla Europejczyków. Jest to czwarty najludniejszy kraj na świecie (po Chinach, Indiach i USA) z 267 milionami obywateli i najludniejszy kraj na świecie z większością muzułmańską.




Przyjrzyjmy się bliżej Jawie, która jest najludniejszą wyspą świata i domem dla połowy ludności Indonezji, a następnie Specjalnemu Regionowi Yogyakarta (w skrócie Yogya). Nie należy jej mylić ze stolicą, Dżakartą, położoną na północnym zachodzie wyspy. Jogya jest domem dla setek instytucji szkolnictwa wyższego, w tym pierwszego uniwersytetu w kraju po odzyskaniu niepodległości, i jest znana jako Miasto Studentów lub Miasto Uczonych - z ogromną populacją studentów z całego archipelagu. Popularna wśród turystów ze względu na swoje bogate życie kulturalne, jest również centrum klasycznej jawajskiej kultury i sztuki - balet Ramajana, teatr tradycyjny, tańce, batik, świątynie, tradycyjna architektura, lalkarstwo cieni, rękodzieło i oczywiście lokalna dieta... Jest to prowincja o niezwykle zróżnicowanych krajobrazach, od tętniącego życiem miasta po góry wulkaniczne, wodospady, lasy i kompleksy świątyń, plus pasmo plaż na południu.

Przybliżając się jeszcze bardziej, docieramy do podokręgu Sewon, quasi-wiejskiego obszaru położonego zaledwie kilka minut jazdy od dworu sułtańskiego w sercu Yogyakarty. Pośród pól ryżowych znajdują się eleganckie kawiarnie i restauracje z Wi-Fi, udające tradycyjne jawajskie budynki, które są przeznaczone głównie dla studentów. Niedaleko od galerii sztuki lub przydrożnego namiotu z jedzeniem, znanego jako angkringan, można natknąć się na zagrodę z bydłem, owcami lub kozami. Motocykle i samochody mijają starszych ludzi pchających rowery obładowane sianem, podczas gdy część drogi zajmują rolnicy suszący ryż na słońcu lub zbijający ziarno. A ponieważ każda wioska i przysiółek ma swój cmentarz, nigdy nie jest się tak daleko od cmentarza.



Tłumacz Dalih Sembiring studiował na prestiżowym Uniwersytecie Gadjah Mada, spełniając marzenie swojego ojca. Ale droga do tego miejsca była okrężna - rodzina początkowo przeniosła się z Północnej Sumatry do Timoru Wschodniego, a następnie do Canberry w Australii, gdzie jego ojciec ukończył studia, a Dalih spędził półtora roku w Lyneham High School.

To właśnie tam jego nauczyciel angielskiego poprosił kiedyś klasę o napisanie krótkiego opowiadania. Pod wpływem swojej szerokiej lektury Edgara Allena Poe, Dalih napisał mroczną opowieść o samobójstwie, którą nauczyciel wybrał jako najlepszą w klasie. To jeszcze bardziej zainspirowało jego pasję do pisania i wybór studiów na kierunku literatura angielska. Kiedy rodzina przeniosła się ponownie do Yogyakarty, Dalih zapisał się do Gadjah Mada - miejsca tak szanowanego, że kiedy później starał się o posadę reportera w anglojęzycznej gazecie w Dżakarcie, nie wymagano od niego nawet świadectwa. Samo nazwisko wystarczyło, by zagwarantować mu pracę.

Ale w czasie studiów Dalih wykonywał również projekty tłumaczeniowe dla swoich profesorów, tłumacząc dokumenty prawne i streszczenia dla studentów podyplomowych nauk społecznych. Zanurzał się z przerwami w tej umiejętności nawet podczas lat pracy jako reporter. Jednak dopiero w marcu 2019 roku, kiedy Dalih zaczął regularnie tłumaczyć teksty promocyjne dla Apple Store i iTunes, zaczął poważnie zastanawiać się nad tym zawodem. Co jakiś czas zaglądał do glosariuszy ProZ, postanowił też włożyć trochę czasu w uzupełnienie swojego profilu, a także dołączyć do grupy na Facebooku. To właśnie ostatnia akcja OSMS opisana w grupie połączyła Daliha z innymi Indonezyjczykami, którzy zaczęli pracować razem nad artykułami open-source. Wraz ze swoją koleżanką Retno Munro jako kierownikiem projektu, Dalih działał jako redaktor prowadzący, nadzorując prawie 30 tłumaczy i dziesiątki tysięcy przetłumaczonych słów.



Nie ma dwóch takich samych dni dla Daliha, ale idealny poranek zaczyna się od wizyty w meczecie około 4.30 - jest to ćwiczenie duchowe, które uspokaja ciągły hałas umysłowy i daje trochę codziennego uziemienia. Następnie, we wczesnych godzinach pracy, Dalih spożywa śniadanie z ryżem z żoną. Ubrany w szorty, nie lubi niczego bardziej niż wygrzewać się w promieniach słońca na werandzie, podziwiając ogród z setkami odmian drzew owocowych, krzewów i zieleni, nie wspominając o dwóch stawach, kilku kurczakach i jedenastu kotach. Na obiad jest więcej ryżu, a na kolację smażony tempeh, obfity rendang (gulasz mięsny) i curry. Ale w kraju, w którym jest ogromna różnorodność ulicznego jedzenia, od zupy z klopsikami po naleśniki lub słodkie napoje z mlekiem kokosowym, pokusa, by zjeść posiłek na przydrożnym straganie, jest wszechobecna.
 

Dalih zdobył uznanie za swoje tłumaczenia indonezyjskich dzieł literatury pięknej, ale większość jego pracy pochodzi od międzynarodowych klientów - zarówno bezpośrednich, jak i agencji. Jest również aktywnym członkiem stowarzyszenia, pomagającym w organizowaniu rozmów na temat zawodu - ruchu, który nabierał rozpędu jeszcze przed wybuchem pandemii.

W większości przypadków problemy, o których mówią, są takie same jak te, z którymi borykają się tłumacze na całym świecie - biura, stawki, płatności. Jest jednak jedno, wyjątkowe dla Indonezji wyzwanie, które przyprawia o ból głowy wszystkich profesjonalistów: problem z umiejętnością czytania i pisania w tym kraju. Z 700 żywymi językami rozsianymi po całym archipelagu, dążenie kraju do narzucenia Bahasa Indonesia (lub prościej "indonezyjskiego") jako lingua franca, odniosło sukces, ale doprowadziło do dzikich różnic w standardach, jeśli chodzi o pisanie języka, który został oficjalnie skodyfikowany dopiero w 1947 roku, po wiekach holenderskich zasad ortograficznych, które z kolei były kontynuacją pisma arabskiego.

I nie mówimy tu o osobach niewykształconych. To prace naukowców, wykładowców uniwersyteckich i studentów, które powodują, że Dalih i jego koledzy wyrywają sobie włosy z głowy. Czasami jest tam tak wiele powtórzeń, nieporozumień składniowych, niespójnych wyborów leksykalnych i ogólnie bełkotliwej prozy, że tekst zaledwie usiany błędami interpunkcyjnymi jest uważany za szczęśliwe trafienie.



Tłumacze muszą spędzić dużo czasu na komunikacji z klientami, aby po prostu dotrzeć do znaczenia - a ci, którzy nie są tak sumienni, po prostu kończą wymyślając rzeczy, gdy potykają się o fragmenty, które nie mają sensu. Sami pisarze mogą nigdy o tym nie wiedzieć - są po prostu szczęśliwi, że ich słowa brzmią dobrze. Tak czy inaczej, nawet najlepsi tłumacze stają się stałymi redaktorami i korektorami - bez dodatkowego wynagrodzenia.

I wtedy nastąpiło wtargnięcie bahasa alay - rodzaju języka sms-ów, popularnego wśród nastolatków, mieszającego litery, cyfry i symbole, obficie obsypanego wielkimi literami i ozdobionego przypadkowymi znakami interpunkcyjnymi. Dalih uważał, że jest to najgorsza rzecz, jaka może spotkać ten język. Ale to było zanim przeczytał kilka źle napisanych artykułów naukowych.

Dobrze, że ma te wszystkie koty, które trzymają go przy zdrowych zmysłach...

Czytaj dalej na: http://otwartazacheta.pl