Kultura i język a tłumaczenia specjalistyczne

Zawód tłumacza to zajęcie interesujące i wymagające jednocześnie. Wiedzą o tym profesjonaliści, świadomi odpowiedzialności, jaka spoczywa na ich barkach.

Jedną z istotnych, nota bene, priorytetowych funkcji, które pełni doświadczony tłumacz, jest swego rodzaju pośrednictwo pomiędzy językami. Należy jednak pamiętać, że – wbrew pozorom - translatoryka to nie tylko przetłumaczenie danego tekstu na inny, jest to także pośredniczenie pomiędzy dwoma odmiennymi kulturami.

Jak widać, zadanie, jakie pełni tłumacz nie ogranicza się do czystego przekładu, dlatego też istotną cechą dobrego tłumacza jest kompetencja przedmiotowa, zarówno na płaszczyźnie językowej, jak i stricte kulturowej.

W poniższym artykule postaram się odpowiedzieć na pytanie: Jaka jest rola transferu kulturowego w tłumaczeniu tekstów?

Ogół norm, które powinien respektować doświadczony tłumacz

Usługi translatorskie obejmują szereg alternatywnych przekładów, począwszy od tłumaczeń ogólnych, religijnych, literackich, a na tekstach specjalistycznych i prawnych skończywszy. Każdy przekład, jak nietrudno zauważyć, wymaga profesjonalnego podejścia.

W tym artykule postaram się jednak skupić na tłumaczeniach specjalistycznych – z doświadczenia wiem, że osoby, które decydują się na realizację zleceń w tym obszarze, standardowo przeznaczają więcej czasu na wykonanie tłumaczenia. Specjalistyczny język wymaga skorzystania z różnych źródeł, zapewniających określony zasób wiedzy.

Tłumacze specjalistyczni podczas wykonywania pracy kierują się określonymi zasadami, poniżej omówię trzy najważniejsze:

a) Informacje – tekst musi być przekazany w sposób klarowny i czytelny, zrozumiały dla każdego, kto będzie go czytał. Informacje muszą dotrzeć do czytelnika/klienta.

b) Odbiorca – tekst wyjściowy jest zasadniczo adresowany dla określonej grupy odbiorców, dlatego należy zadbać o to, aby był dostosowany do wymagań osób, dla których tłumaczenie jest adresowane. Jeśli natomiast jest tłumaczenie jest kierowane do nowej grupy odbiorców, należy zadbać o to, aby tekst „przyciągał uwagę”.

c) Przekład – każdy tłumacz musi uwzględniać różnice kulturowe, fakt ten dotyczy również tłumaczy specjalistycznych.

Przyszedł wreszcie czas, aby wyjaśnić pojęcie „realia kulturowe”. Wiele osób może twierdzić, że wyjaśnianie przedmiotowej kwestii jest czynnością absurdalną, ja jednak uważam inaczej.

Często można usłyszeć, że realia kulturowe to elementy tekstu, które w szczególny sposób łączą się z kulturą innych krajów, mogą to być np. nazwy własne, cytaty, filmy.

Mimo znajomości przedmiotowego pojęcia, wiele osób wychodzi z założenia, że do przekładu wystarczy odpowiedni słownik. Jest to błąd – jako przykład można przywołać tutaj słownictwo prawne, które z pewnością które znajdziemy w słownikach, jednakże bez odpowiedniej wiedzy kulturowej nie będziemy w stanie prawidłowo przetłumaczyć tekstu, choćby ze względu na istnienie różnych instytucji czy modyfikację prawa.

Jak widać, realia kulturowe w pracy tłumacza stanowią kwestię bardzo istotną. Profesjonaliści często spotykają się z wyrażeniami, które w danym kraju nie są stosowane. Nie mniej jednak, jak mówi znane powiedzenie, dla chcącego nic trudnego – dane słowo można zastąpić rozwinięciem definicyjnym.

Zawód tłumacza do łatwych nie należy – oprócz wiedzy należy wykazać się kreatywnością i doświadczeniem. Mam nadzieję, że mój artykuł okazał się pomocny i pozwolił znaleźć odpowiedź na pytanie „Jaka jest rola transferu kulturowego w tłumaczeniu tekstów?”

Dla pewności pozwolę sobie przytoczyć bardzo trafny cytat: „Język, jako twór społeczny jest nieodłączną częścią cywilizacji i kultury danego społeczeństwa. Odzwierciedlają się w nim różnice w sposobie widzenia rzeczywistości pozajęzykowej, a także wzorce, normy i zachowania”